Od funkcjonalności Biuletynów Informacji Publicznej (BIP) prowadzonych przez gminy zależy czy obywatele mają dostęp do informacji publicznej, w tym informacji o środowisku i jego ochronie. Rzetelne prowadzenie BIP ma też istotny wpływ na angażowanie się społeczeństwa w decyzje dotyczące środowiska i ich ostateczną jakość. Wyniki badania przeprowadzonego przez Fundację Greenmind wskazują, że BIP są nieprzyjazne dla osób zainteresowanych ochroną środowiska na poziomie lokalnym. Często też nie zawierają informacji wymaganych prawem.
W ramach projektu „Shadow Report z wykonania Konwencji z Aarhus”, Fundacja przeprowadziła badania sondażowe analizując Biuletyny Informacji Publicznej (BIP) 240 gmin reprezentatywnych dla obszaru kraju. Choć prawie wszystkie z przebadanych gmin prowadzą biuletyny, to część z nich (7%) nie publikuje na nich obwieszczeń dotyczących postępowań w sprawie decyzji istotnych dla środowiska. Tam, gdzie są one udostępniane na BIP, użytkownik serwisu napotyka w większości przypadków trudności w ich odnalezieniu. Poszukujący informacji o postępowaniach w sprawie wydania decyzji o środowiskowych dla przedsięwzięć czy też procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko programów i planów (np. miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego) swoje odwiedziny na BIP oceniają jako droga przez mękę z następujących powodów:
- poszukiwane informacje dotyczące decyzji istotnych dla środowiska umieszczane są w różnych, niejednoznacznie oznaczonych miejscach w BIP, nierzadko łącznie z informacjami o przetargach, konkursach na stanowiska urzędnicze, harmonogramem wywozu śmieci itp.,
- nazwy umieszczanych w BIP pism i dokumentów w 59% przypadków uniemożliwiają ich identyfikację w zakresie sprawy, których dotyczą, co wymaga od użytkowników, zagłębiania się w kolejne poziomy informacji lub po prostu wprowadza ich w błąd,
- znacząca większość gminnych BIP (71%) nie posiada efektywnie działającej wyszukiwarki,
- informacje o dokumentach dotyczących tej samej sprawy (postępowania) z reguły (89% gmin) nie są ze sobą powiązane (podlinkowane wzajemnie czy pogrupowane).
Problem stanowi również dotarcie do informacji starszych, dotyczących postępowań istotnych dla środowiska. Połowa BIP badanych w roku 2015 nie posiada informacji starszych niż czteroletnie. Przy powszechnym (80%) braku archiwum BIP stanowi to poważny problem w dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie, upośledzając przejrzystość działań podejmowanych przez władze gminy.
Ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (UOOŚ) w art. 23 ust. 1 nakłada na organy administracji, w tym gminne, obowiązek prowadzenia w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów danych o dokumentach zawierających informację o środowisku (PDWD) oraz udostępniania ich w BIP. Tylko połowa gminnych BIP (48%) zawiera taki wykaz lub skutecznie przekierowuje do wykazu prowadzonego w jednym z dostępnych systemów, z których najpopularniejszym jest prowadzony na platformie Ekoportal (40% gmin). PDWD w 1/3 przypadków udostępniany jest pod nazwą niezgodną z terminologią stosowaną w UOOŚ, co może uniemożliwić dotarcie do poszukiwanej informacji o środowisku i jego ochronie. W przypadku dwóch trzecich gminnych rejestrów PDWD istnieją uzasadnione wątpliwości odnośnie kompletności informacji przekazywanych do nich przez gminę. Tylko w 22% gmin, stosowne karty informacyjne były wypełniane prawidłowo, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Jedynie 4% gmin podawało na kartach działający odnośniki do samego dokumentu w formie elektronicznej. Podawanie takiego odsyłacza jest wprawdzie fakultatywne, ale znakomicie ułatwia użytkownikowi dostęp do poszukiwanej informacji, a urzędników zwalnia z obowiązku każdorazowego udostępniania informacji na wniosek obywateli.
Zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 8 UOOŚ gminne programy ochrony środowiska i raporty z ich wykonania muszą być udostępniane w BIP. Aktualnie obowiązujący gminny Program Ochrony Środowiska udostępniony został jedynie w 29% badanych BIP, natomiast aktualny raport z wykonania programu – w zaledwie 5% przypadków.
Reasumując, gminne Biuletyny Informacji Publicznej i publicznie dostępne wykazy danych o środowisku nie ułatwiają obywatelom angażowania się w proces wydawania decyzji dotyczących środowiska, ani nie zapewniają właściwego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie. Wyniki badania prowadzą do wniosku, że na poziomie lokalnym wymagania Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska nie są respektowane. Mając na uwadze zapisy UOOŚ transponujące Konwencję, w znaczącej części przypadków, należy stwierdzić brak ich przestrzegania,. Dotyczy to nie tylko 240 przebadanych gmin, ale ze względu na reprezentatywność próby uwzględnionej w badaniu, wszystkich gmin w Polsce.
Raport zawierający całościowe badania gminnych BIP w zakresie objętym projektem dostępny jest tutaj.
Wiadomość przygotowana w ramach projektu „Shadow Report z wykonania Konwencji z Aarhus”, realizowanego przez Fundację Greenmind w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.
